De Tuimelare (Moorslede) - een wijk met een rijk verleden.

De Tuimelare. Een plek om lief te hebben

Zoek op deze site met FreeFind

Startpagina

Dit is een plek om lief te hebben (Tekst en muziek: Toon Hermans)
Druk op de linkerknop met wit pijltje om te luisteren
klik hier voor de tekst

Groepsfoto: 'Dag van de Buren', 26 mei 2023 - Tuimelarewijk. (© Jan Stragier)

DE TUIMELARE

Geschiedenis voor de man in de straat
Lang geleden hoorde ik regelmatig van mijn moeder en grootmoeder verhalen over gebeurtenissen in onze straat en op onze hoek, zoals over de Bende van Baekelandt, het gasthuis Ten Bunderen - dat naar verluidt zou gezonken zijn, ‘met nonnen en al’ -, de renner Cyriel Vanhauwaert die er de eerste 16 jaar van zijn leven woonde en er steeds terugkwam enz., en daar kwam nog bij dat onze straat de Oude Heirweg heet. En aangezien er ten tijde van de meeste feiten nog geen spraak was van de Menensesteenweg, zag ik ze in mijn verbeelding hier zo voorbij trekken: de Kelten, Romeinen, bedevaarders, geuzen, narren, …
Bij navraag bleek dat er, buiten enkele vermeldingen van de geschiedschrijvers Medard Van den Weghe en Robert Houthaeve, nog haast niets op papier stond hierover en ben ik alles gaan verzamelen wat ik maar te pakken kreeg: foto’s, bidprentjes, krantenartikelen over iedereen die er ooit woonde, enz. Per huis - verdwenen of niet - stelde ik aan de hand van de microfiches in het gemeentehuis een lijst van bewoners op, daarbij geholpen door mijn moeder, want in de tijd dat iedereen Tuimelaarhoek als adres had, net na WOI, bestonden er zelfs geen huisnummers. Het was een echte puzzel die ik achteraf steeds opnieuw gecontroleerd heb aan de hand van kiezerslijsten, volkstellingen en dergelijke. Daarna probeerde ik die mensen enigszins weer tot leven te wekken, de doden een gezicht te geven en ze zo verbonden te houden met onze hoek en in het geheugen van de mensen.
Elk aspect van de Tuimelare werd uitgespit, van kruidenierswinkels over drankgelegenheden tot oorlogsperikelen.
Ik zie het als een soort vrijwilligerswerk: het bewaren van het verleden en het heden voor de mensen van de toekomst, want alles verandert zo vlug. Zo heeft mijn moeder - 101 jaar op 24 augustus 2023 - nog geweten dat de mensen geen trekker hadden om hun huis te kuisen en moet je onze hedendaagse wereld eens zien. Gelukkig komt het dag per dag, want je zou je voor minder doodschrikken! Onze hoek is niet meer die van 1950 en zal niet meer die zijn in 2050. En wil je geschiedenis begrijpen, moet je ook deze kennen van Jan met de pet.
Deze plaats, waar ik en veel van mijn voorouders geboren en getogen zijn, is er een om lief te hebben zoals onder andere te zien is op de foto bovenaan, die ik genomen heb vanop de Koekuitberg. Het landschap ziet er zo totaal harmonisch uit, een echt schilderijtje, met een zeer gevarieerde kleurenpracht. De foto werd nog net op tijd genomen, vóór de industrialisering in onze gemeente toesloeg, waarvan het gebouw uiterst rechts op de afbeelding slechts een voorbode is. Zowat alles wat je ziet op de foto is Tuimelare, maar het is niet het totale plaatje van de wijk, want die loopt nog een stuk door aan de overkant van de Menensesteenweg.
Verbondenheid is een sleutelwoord in deze materie

vooreerst met de mensen in mijn bloed die hier al zo veel generaties wonen,
maar ook met de eenvoudige schoonheid van de natuur,
met alle mensen van een bijna verdwenen generatie die ik gekend heb,
met de nieuwkomers die de lege plaatsen terug invullen en allemaal zo goed overeen komen - getuige daarvan is ‘De dag van de buren’-,
met gebouwen en tradities, zoals het kapelletje waar we vroeger samenkwamen in de meimaand,
met de kinderen die er in mijn kindertijd en jeugd bijna in ieder huis waren
en met het zogeheten immaterieel erfgoed, zoals het sappig dialect, volksverhalen, enz .

"Zoveel mensen, zoveel zinnen". Sommige mensen voelen die chemie niet: het gevoel van thuis te zijn, je eigen dialect te spreken (ik heb al 120 pagina’s gezegden en uitdrukkingen verzameld die hier zéker gebruikt werden en worden), steeds weer nieuwe feiten te ontdekken in boeken en archieven en de rijke geschiedenis te kennen en te waarderen, want laat het gezegd zijn: de Tuimelarehoek is niet de eerste de beste. Dat vind ik jammer, want het geeft je een gevoel van verbonden- en geborgenheid. Een beetje zoals het warme gevoel dat ik had als ik het licht in de woonkamer van mijn ouders reeds van ver zag, toen ik op de fiets van school kwam in de winter. Want zolang we niet alle drie thuis waren mocht het rolluik niet naar beneden.

Het geheugen van onze straat sterft af.
Wat we voor het nageslacht willen bewaren,
moeten we opschrijven.
We mogen niet langer talmen.
Straks vervaagt immers de herinnering.
En een straat zonder geheugen
is een straat zonder geest.
Om de geest van onze straat
in leven te houden,
moeten we dus
het geheugen van onze straat
zien te redden.

(Cas Goossens)

PS. Voor degenen die er ook aan willen beginnen: doe dat zo vlug mogelijk, want de mensen die het hebben meegemaakt en die het nog kunnen vertellen worden stilaan oud en verdwijnen een na een. Voor je het weet blijft er van die generatie en van haar kennis over het verleden niet veel meer over. Het geeft mij een andere kijk op de twee uitgestoken armen op het wereldberoemde fresco van Michelangelo ‘De schepping van Adam’ (ca. 1511): de toppen van de wijsvingers kunnen elkaar bijna aanraken, maar helaas…

Linda Malfait

Geografische ligging

Moorslede - met de Tuimelarewijk (aangeduid met groene stip) - op een geografische kaart van West-Vlaanderen.

Moorslede - met de Tuimelarewijk (aangeduid met groene stip) - op de kaart van West-Vlaanderen.
(Bron: OpenStreetMap)

De Tuimelare is een wijk aan de oostflank van Moorslede, een gemeente in zuidelijk West-Vlaanderen. Sinds de landelijke fusiegolf van 1 januari 1977 omvat Moorslede 3 deelgemeenten: de hoofdgemeente Moorslede zélf, de zuidelijke buurgemeente Dadizele en het - tussen beide dorpskernen gelegen - gehucht Slypskapelle. Alles tesamen heeft de gemeente een oppervlakte van 35,34 km² en telt in oktober 2023 welgeteld 11.469 inwoners.

Moorslede maakt deel uit van het bestuurlijk arrondissement Roeselare. In de 19de eeuw was dit arrondissement ook een afzonderlijk kiesarrondissement. Vanaf 1900 bestond het kiesarrondissement Roeselare-Tielt voor de federale Kamerverkiezingen, dat in 1995, met Kortrijk werd samengevoegd tot het kiesarrondissement Kortrijk-Roeselare-Tielt. Sedert 2003 vormt West-Vlaanderen (onderverdeeld in 4 kiesarrondissementen, in totaal 64 gemeenten, waaronder Moorslede), één kieskring voor de nationale Kamer van Volksvertegenwoordigers en, sinds 2004, ook voor het Vlaams Parlement. Moorslede maakt deel uit van het eengemaakte gerechtelijk arrondissement West-Vlaanderen en van de politiezone 5462 ARRO Ieper.

Kaart van de fusiegemeente Moorslede-Dadizele-Slypskapelle.

De fusiegemeente Moorslede-Dadizele-Slypskapelle en omgeving. De
dorpskommen zijn oranjekleurig. De grote bruine stip situeert de Tuimelarewijk
(Bron: Wikimedia).

Zoals U kan zien op deze kaart omvat de fusiegemeente zélf:

de hoofdgemeente Moorslede (I);
de deelgemeente Dadizele (II);
het gehucht Slypskapelle (III);

en grenst aan de volgende gemeenten en dorpen:

groot-Roeselare (a);
de dorpen Zilverberg en Beitem (van de Roeselaarse deelgemeente Rumbeke) (b);
de gemeente Ledegem (c);
Moorsele (gemeente Wevelgem) (d);
Geluwe (stad Wervik) (e);
Beselare (gemeente Zonnebeke) (f);
Passendale (gemeente Zonnebeke) (g).

Kaart met de opdeling van West-Vlaanderen in 5 regio's. (Bron: Vlaamse Overheid).

Op 1 februari 2023 werd Vlaanderen opgedeeld in 17 regio's, waarvan 5 in West-Vlaanderen: de Kust, de Westhoek, Brugge, Zuid-West-Vlaanderen en Midwest. In deze laatste regio Midwest (hoofdplaats Roeselare) ligt Moorslede. Het is niet de bedoeling van de Vlaamse regering om een bijkomende bestuurslaag te vormen die de provincies zou uithollen. Ze wil wel de huidige versnippering van allerlei tussenstructuren tegengaan. Tot eind 2030 zal dan ook drastisch worden gesnoeid in een kluwen van ruim 2200 bestaande samenwerkingsverbanden tussen afvalintercommunales, politiezones, brandweer, toeristische diensten, hulpverleningszones, enz.

De Tuimelare op het officiëel stratenplan 2019 - 2020 van de gemeente Moorslede.

De Tuimelarehoek - waarvan het landelijk karakter tot op vandaag grotendeels bewaard is gebleven - ontleent zijn naam aan een plaatselijke gelijknamige herberg "den Tuimelare", die zeker al bestond in 1601 en in 1955 haar deuren sloot. Ten westen is de wijk een paar kilometers verwijderd van het centrum van Moorslede en grenst ten oosten aan de provincieweg N32 (Brugge-Torhout-Roeselare-Menen), hier Menensesteenweg geheten. De Tuimelare ligt zo'n 6-tal kilometers ten zuiden van Roeselare en ca. 10 km ten noorden van Menen.

De begrenzing van de Tuimelarewijk evolueerde in de voorbije eeuwen, en omvat momenteel volgende straten:

de Oude Heirweg (die min of meer parallel loopt met de provinciale baan)
de Aardeweg
de Beitemstraat,
de Ten Bunderenstraat (behalve de noordkant, rechts vanaf de Beheystraat, die op Roeselaars grondgebied ligt)
een groot deel van de Knaagreepstraat en van de Tuimelarestraat
de westkant van de Menensesteenweg (tusssen de Kruiskapel en de Papelandbeek)
de zuidkant van de Mgr. Catrystraat (aan de overkant van de Menensesteenweg)

Binnen de fusiegemeente Moorslede-Dadizele-Slypskapelle grenst de Tuimelarehoek

ten noorden, aan het gehucht de Koekuit;
ten westen, aan de gemeentekom van Moorslede;
ten oosten, aan de Menensesteenweg;
ten zuiden, aan de Bloemhoek.

Bodemkundig situeert Moorslede zich in de zandleemstreek, op de scheidingslijn tussen de zandachtig en kleiachtig bodem in zuidelijk West-Vlaanderen. Miljoenen jaren geleden werden onze streken herhaaldelijk overspoeld door de zee, die sedimenten afzette van afwisselend klei en zand. Gedurende de laatste IJstijden (vanaf 2,5 miljoen tot 11.700 jaar geleden) deed bodemerosie de bovenste zandlagen verdwijnen. Zo ontstond bij ons het huidige golvend landschap met enkele geïsoleerde heuveltoppen. In diezelfde periode werd de onderliggende kleilaag bedekt met zware zandleem, die zeer geschikt is als landbouwgrond
(Bron: GRS - Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan 2007, herzien in 2021).

De Tuimelare ligt, samen met Slypskapelle en Dadizele, in een brede kleiachtige strook in het zuid-oostelijke deel van de gemeente. Door de ontbossing en de daaropvolgende intensieve landbouw, vormden de kleigronden er een zeer vruchtbare vlakte, waar allerlei gewassen werden en worden geteeld zoals tarwe, vlas, rogge, haver, aardappelen, vlas, suikerbieten, cichorei, koolzaad, tabak, maïs, enz.

Kaart met de waterlopen van de gemeente Moorslede.

Twee van de zes waterlopen van Moorslede bevinden zich op de Tuimelare:

De Godelievebeek, tot halfweg de vorige eeuw de Riebeek genoemd. Deze ontsprong als smalle gracht vlakbij het verdwenen middeleeuws Gasthuis ten Bunderen, ten zuiden van de Ten Bunderenstraat. Via de Babillebeek en de Mandel watert ze af naar de Leie (zijrivier, die in Gent uitmondt in de Schelde).
de Papelandbeek, die via de Heulebeek vloeit naar de Leie. Papeland is de middeleeuwse benaming voor een stuk grond dat behoorde tot de pastorie en waarvan de opbrengst bestemd was voor "de paap", de parochiepriester.

Maak met behulp van Google Street View een wandeling doorheen de Tuimelarewijk...